Ο Διευθυντής του σχολείου παίζει καθοριστικό ρόλο στη λειτουργία του. Είναι αυτός που λειτουργώντας σαν ενδιάμεσος κρίκος, ισορροπεί ανάμεσα στη Νομοθεσία και το Υπουργείο αφ' ενός και την ανθρωπιά, τη συναδελφικότητα και την αγάπη προς τους μαθητές αφ' ετέρου. Είναι μια ισορροπία ανάμεσα σε νόμους και εντολές από τη μια, και σε συναισθήματα και στο οφειλόμενο καλό σχολικό κλίμα από την άλλη. Και το ένα πρέπει να διαφυλαχθεί σαν κόρη οφθαλμού, και το άλλο πρέπει επίσης να καλλιεργηθεί.
Εξαγγέλθηκε από το Υπουργείο ότι πιλοτικά θα δοκιμαστεί η εκλογή για ένα έτος των Διευθυντών σχολείων με ψηφοφορία από τα μέλη του Συλλόγου Διδασκόντων. Είναι ενδιαφέρουσες οι απόψεις του συνάδελφου από το 1ο Λύκειο Υμηττού, του Μπάμπη Αλεξάτου, όπως δημοσιεύθηκαν στο Alfavita της 23/3/2015 και οι οποίες ακολουθούν λίγο πιο κάτω.
Πρέπει όμως να ειπωθεί και το εξής.
Το νέο σχέδιο νόμου, αν τελικά επικρατήσει, θα έχει δύο πλευρές, μια ευχάριστη και μια δυσάρεστη.
Η ευχάριστη θα προκύψει στα σχολεία εκείνα όπου υπηρετεί ένας εκπαιδευτικός ο οποίος είναι ικανός να εργαστεί τηρώντας τα κριτήρια που ανεφέρθησαν πιο πάνω, αλλά η έλλειψη μορίων του τον αποθαρρύνει να είναι υποψήφιος υπό το ισχύον μέχρι σήμερα σύστημα επιλογής. Τέτοιες συνήθεις περιπτώσεις συναντάμε π.χ. μεταξύ των Υποδιευθυντών, όπου υπάρχουν εκπαιδευτικοί οι οποίοι και εμπειρία διοίκησης απέκτησαν και τα θέματα του σχολείου γνωρίζουν και αγαπητοί στο σχολικό τους περιβάλλον είναι. Γι αυτούς λοιπόν ο νέος τρόπος επιλογής θα είναι μια χρυσή ευκαιρία και θα λειτουργήσει θετικά τόσο γι αυτούς όσο και κυρίως για τη σχολική μονάδα.
Η δυσάρεστη και απευκτέα περίπτωση κακής εφαρμογής θα προκύψει στα σχολεία εκείνα όπου ο ...
υπηρετών Διευθυντής εκτελεί ευσυνείδητα την αποστολή του, τηρεί άψογα τη νομοθεσία, τα παιδιά τον αγαπούν γιατί κάθε μέρα τα δέχεται στο γραφείο τους, ακούει τα προβλήματά τους και είναι δίπλα τους, αλλά για τον άλφα ή βήτα λόγο κάποιοι εκπαιδευτικοί δεν τον συμπαθούν. Τότε είναι πιθανόν να δημιουργηθεί μια εσωτερική κίνηση ώστε να προωθηθεί κάποιος άλλος, ίσως όχι τόσο ικανός, προκειμένου να απομακρυνθεί ο Διευθυντής που υπηρετεί. Αυτή λοιπόν είναι μια στρέβλωση που δυστυχώς μπορεί να συμβεί σε αρκετά σχολεία.
Υπάρχει και μια τρίτη περίπτωση, ευτυχώς πολύ σπάνια. Είναι η περίπτωση Διευθυντή που η συμπεριφορά του είναι ακραία αποτυχημένη και το δημιουργημένο σχολικό κλίμα είναι κάκιστο. Νομικά δεν υφίσταται η δυνατότητα απομάκρυνσης του από τη θέση του. Με το νέο τρόπο ο Σύλλογος του σχολείου θα ανακουφιστεί με την απομάκρυνσή του και η σχολική λειτουργία θα ομαλοποιηθεί. Ευτυχώς αυτές οι περιπτώσεις είναι αρκετά σπάνιες. Αλλά υφίστανται.
Ακολουθούν οι ενδιαφέρουσες απόψεις του κ. Μπάμπη Αλεξάτου που είναι αναλυτικές και εμπεριστατωμένες.
Κώστας Σταφυλάς
Διευθυντής στο 3ο Εργαστηριακό Κέντρο Αθηνών (Ηλιουπόλεως).
___________________
Είναι ώριμο και απαραίτητο η εκλογή των διευθυντών των σχολείων να γίνει από φέτος με μυστική ψηφοφορία από τον σύλλογο διδασκόντων. Πέρα από τη δημοκρατικότητα του μέτρου είναι ο μόνος τρόπος να κριθεί από τους άμεσα ενδιαφερόμενους δηλαδή τους εκπαιδευτικούς, το σώμα των ήδη υπαρχόντων διευθυντών.
Όσοι από αυτούς είναι αποτελεσματικοί ως διευθυντές και προσφέρουν θετικές υπηρεσίες στο σχολείο είναι σίγουρο ότι θα έχουν την αποδοχή των συναδέλφων και θα εκλεγούν ξανά. Νομίζω ότι δεν θα έχουν πρόβλημα και αυτοί που προσπάθησαν έστω να ισορροπήσουν ανάμεσα στις εντολές της διοίκησης και τη συναδελφικότητα.
Τι θα γίνει όμως με όλους αυτούς που αντί να λύνουν δημιουργούν περισσότερα προβλήματα στο σχολείο ; Δεν ανήκουν όλοι στην ίδια κατηγορία. Είναι όμως πάρα πολλοί. Οι βασικές κατηγορίες τους νομίζω ότι είναι:
Οι ανίκανοι ή ακατάλληλοι. Αυτοί ανεξάρτητα από τις πολιτικές τους απόψεις δεν έχουν τις ικανότητες να διοικήσουν το σχολείο. Έχουν επιλεγεί όμως γιατί έχουν τυπικά προσόντα (μεταπτυχιακά, σεμινάρια κλπ.) και όλως περιέργως πολύ καλό βαθμό στην συνέντευξη. Η ακαταλληλότητά τους αναγνωρίζεται από υφισταμένους και προϊσταμένους αλλά παραμένουν χρόνια στη θέση τους σε ένα σύστημα που κατά τα άλλα κοπτόταν μέχρι πρόσφατα για την αξιολόγηση. Πρόθυμα εφαρμόζουν κάθε εντολή της διοίκησης χωρίς αντιρρήσεις ίσως γιατί δεν αντιλαμβάνονται τη σημασία της. Μακριά από κάθε πρωτότυπη ιδέα. Κάθε δράση που δεν προτείνεται από τη διοίκηση αντιμετωπίζεται με καχυποψία τουλάχιστον.
Οι αυταρχικοί. Αυτοί θεωρούν ότι ο εκπαιδευτικός για να δουλέψει θέλει μαστίγιο και τα παιδιά συνεχείς τιμωρίες. Επιβάλλουν στο σχολείο αυστηρούς κανονισμούς λειτουργίας και ένα κλίμα φυλακής. Σε πολλές περιπτώσεις προωθούν κανόνες που δεν προβλέπονται από το νόμο όπως η υποχρεωτική παραμονή όλων στο σχολείο 8 -2, ή ο έλεγχος των εξωσχολικών δραστηριοτήτων των μαθητών. Οι συνεδριάσεις των συλλόγων διδασκόντων είναι τυπικές και σύντομες συνήθως, ενώ όλες τις αποφάσεις παίρνει ο διευθυντής. Ήταν φυσικά ένθερμοι υποστηρικτές της αξιολόγησης την οποία προώθησαν με αυταρχισμό, υποχρεωτικότητα και απειλές. Παράλληλα δημιουργούν κακό κλίμα όχι μόνο με τους εκπαιδευτικούς αλλά και με τους μαθητές και τους γονείς τους.
Οι κυκλωματίες (ή κομματικοί). Έχουν κάνει σε όλους φανερό ότι «έχουν πλάτες». Δεν κρύβουν συνήθως ότι έχουν επιλεγεί ως διευθυντές λόγω των σχέσεών τους με τα εκάστοτε κυβερνώντα κόμματα και τη διοίκηση. Κατά καιρούς αναφέρονται δημόσια σε ονόματα υπουργών ή άλλων υψηλά ιστάμενων και έχουν στενές σχέσεις με κάποιους από τα υπηρεσιακά συμβούλια (ΠΥΣΔΕ). Πολλές φορές προβαίνουν σε αυθαιρεσίες και υπερηφανεύονται για τη δυνατότητά τους να το κάνουν λόγω των «γνωριμιών» τους. Η αίσθηση στο σχολείο είναι ότι αυτόν δεν τον κουνάει κανείς.
Οι καριερίστες. Είχαν βάλει σκοπό της ζωής τους να γίνουν διευθυντές. Από τα πρώτα χρόνια της εκπαιδευτικής τους ζωής, «μαζεύουν χαρτιά». Δεν προσπαθούν να βελτιωθούν ως εκπαιδευτικοί. Δεν έχουν άλλωστε και την καλύτερη φήμη για το διδακτικό τους έργο. Όμως είναι πρώτοι σε κάθε δραστηριότητα που τους δίνει μόρια και εμφανίζουν την κατάλληλη στιγμή ένα βουνό χαρτιά. Δεν ανακατεύονται με συλλογικές διαδικασίες, δεν τους προσφέρουν τίποτα. Είναι πρόθυμοι να συμφωνήσουν με τα πάντα αρκεί να μην διακινδυνεύσει η θέση τους.
Οι τεμπέληδες. Κατηγορία που δεν μπορεί να αγνοηθεί. Αυτοί αντιλαμβάνονται τη διευθυντική θέση ως ευκαιρία για «άραγμα». Δεν ενδιαφέρονται για τη λειτουργία του σχολείου. Είναι συνήθως ελαστικοί έως αδιάφοροι για τις υποχρεώσεις των εκπαιδευτικών και τα προβλήματα των μαθητών. Λείπουν συχνά από το σχολείο, χωρίς άδεια, με διάφορες δικαιολογίες. Αργούν το πρωί ή δεν φεύγουν τελευταίοι από το σχολείο όπως πρέπει να κάνει ο διευθυντής. Αναθέτουν όλες τις εργασίες που τους αναλογούν στους υποδιευθυντές ή άλλους καθηγητές. Αποφεύγουν κάθε δραστηριότητα, πρόταση ή ιδέα που συνεπάγεται δουλειά γι’ αυτούς.
Είναι συνηθισμένο κάποιος διευθυντής της παραπάνω συνομοταξίας να ανήκει σε περισσότερες από μια από τις παραπάνω κατηγορίες. Έτσι τα πράγματα για το σχολείο τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς γίνονται ακόμα πιο δύσκολα.
Υπάρχουν βέβαια και οι άλλοι διευθυντές που διοικούν το σχολείο δημοκρατικά και δίκαια, ζητούν τη γνώμη του συλλόγου για τα σημαντικά θέματα, είναι εργατικοί και προσφέρουν έργο και λύσεις στο σχολείο. Όταν χρειάστηκε ανέλαβαν ευθύνες με κόστος, ευθυγραμμιζόμενοι με τον κλάδο και τα συνδικαλιστικά του όργανα (π.χ. αξιολόγηση). Οι εκπαιδευτικοί τους αισθάνονται ως συναδέλφους και έχουν την αποδοχή μαθητών και γονέων. Αποτελούν βεβαίως συντριπτική μειονότητα γιατί ήταν μέχρι σήμερα πολύ δύσκολο να περάσουν από την κρησάρα των κυβερνητικά ελεγχόμενων, υπηρεσιακών συμβουλίων (ΠΥΣΔΕ).
Η μέχρι τώρα εμπειρία δείχνει ότι εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, το βασικό κριτήριο επιλογής διευθυντών ήταν το κομματικό - κυβερνητικό κριτήριο. Να διοριστούν οι «δικοί μας». Τα υπόλοιπα μειονεκτήματα παρακάμπτονταν με ευκολία. Έτσι ο πιο συχνός συνδυασμός είναι κομματικός και κάτι από τα παραπάνω. Κομματικός - αυταρχικός, κομματικός – ανίκανος, κομματικός – τεμπέλης κ.ο.κ. Με τη λέξη κομματικός δεν εννοείται υποχρεωτικά το μέλος ενός κυβερνητικού κόμματος αλλά αυτός που έχει κατάλληλες προσβάσεις σε κυβερνητικούς αξιωματούχους.
Η νέα διοίκηση του υπουργείου παιδείας έχει κατά τη γνώμη μου 3 (τρεις επιλογές).
Να αφήσει τα πράγματα σχεδόν όπως είναι. Να γίνουν οι κρίσεις – τοποθετήσεις διευθυντών με τα ίδια περίπου κριτήρια και από τους ίδιους ανθρώπους άρα να οδηγηθούμε σε μια περίπου ίδια σύνθεση του διευθυντικού σώματος. Επιλογή παραλυτική και καταστροφική για τα σχολεία με την προοπτική εφαρμογής σαρωτικών αλλαγών στο εκπαιδευτικό σύστημα όπως έχει αναγγείλει ο υπουργός.
Να επιχειρήσει την αναγκαία αλλαγή με τον ίδιο τρόπο. Αλλάζοντας τη σύνθεση των υπηρεσιακών συμβουλίων να τοποθετηθούν περισσότεροι αριστεροί και δημοκρατικοί διευθυντές. Καλύτερη λύση από την προηγούμενη αλλά παρά τις καλές προθέσεις υπάρχει ο κίνδυνος να επανατοποθετηθούν πολλοί από τους προηγούμενους που διαθέτουν «πολλά μόρια», «βαριά χαρτιά» και «προϋπηρεσία» παρά την ακαταλληλότητά τους που δεν κρίνεται από κανέναν. Επίσης η πολιτική ηγεσία θα αντιμετωπίσει την κατηγορία ότι ακολουθεί τήν ίδια μεθοδολογία με τους προηγούμενους.
Η αναγκαία αλλαγή να προκύψει μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες (μυστική ψηφοφορία) από τους συλλόγους διδασκόντων. Κατ΄ αρχάς θα είναι μια ριζοσπαστικά διαφορετική μέθοδος στον τρόπο επιλογής διευθυντών που εμπιστεύεται τους εκπαιδευτικούς και την κρίση τους. Δεν θα οδηγήσει σε κανενός είδους ξεκαθάρισμα λογαριασμών γιατί οι διευθυντές που έχουν ασκήσει θετική διοίκηση και χαίρουν της εκτίμησης των συναδέλφων τους θα επανεκλεγούν με ευκολία ανεξάρτητα από τις πολιτικές τους πεποιθήσεις. Αλλά και γιατί είναι απίθανο να ελεγχθούν κομματικά ή με άλλο τρόπο, χιλιάδες εκπαιδευτικοί σε όλη τη χώρα. Αν κάπου συμβεί θα είναι περιορισμένες μεμονωμένες περιπτώσεις. Θα εκλεγούν αυτοί που κατά την κρίση κάθε συλλόγου είναι οι ικανότεροι να διοικήσουν το σχολείο.
Η γνώμη μου είναι ότι η 3η λύση είναι η προτιμότερη από όλες τις πλευρές. Θα επιλεγούν σίγουρα καταλληλότεροι, στην πλειοψηφία τους, από τους σημερινούς διευθυντές και αυτό θα γίνει με τον πιο δημοκρατικό τρόπο δηλαδή την εκλογή με την ψήφο των συναδέλφων τους. Παράλληλα οι ακραία ακατάλληλοι δεν έχουν καμμιά ελπίδα να επανεκλεγούν και η εκπαίδευση θα απαλλαγεί από αυτούς ως διευθυντές, χωρίς διοικητικά μέτρα και παρεμβάσεις άνωθεν.
Μερικές παρατηρήσεις όμως για τον τρόπο εκλογής.
Δεν μπορεί να ψηφίσουν οι μαθητές και οι γονείς. Προσωπικά πιστεύω ότι δεν πρέπει να ανακατεύονται στη διοίκηση του σχολείου αλλά να συμφωνήσουμε ότι θα ήταν ένα πολύ προχωρημένο μέτρο για τις σημερινές συνθήκες και να κάνουμε σήμερα ένα πρώτο βήμα. Την εκλογή διευθυντών από το σύλλογο καθηγητών.
Για να έχει νόημα μια τέτοια δημοκρατική τομή θα πρέπει απαραίτητα να συνοδεύεται από αλλαγή στις αρμοδιότητες του διευθυντή και του συλλόγου διδασκόντων. Θα πρέπει να περιοριστούν οι εξουσίες του διευθυντή και να ενισχυθεί ο αποφασιστικός ρόλος του συλλόγου. Αυτά πρέπει να γίνουν ταυτόχρονα, από την επόμενη σχολική χρονιά.
Αν επιλεγεί αυτός ο τρόπος εκλογής διευθυντών σχολείων τίθεται θέμα για τον τρόπο επιλογής των ανώτερων στελεχών της εκπαίδευσης. Είναι δυνατόν οι εκλεγμένοι διευθυντές να διοικούνται από διορισμένο προϊστάμενο ; Μήπως πρέπει να δούμε και ένα τρόπο εκλογής των προϊσταμένων από τους διευθυντές πλήρως ή μερικώς ; Μερικώς γιατί όσο ανεβαίνει κάποιος στη διοικητική ιεραρχία η θέση γίνεται περισσότερο πολιτική και επομένως πρέπει να έχει λόγο η πολιτική ηγεσία. Μέχρι ποιο επίπεδο θα υπάρχει κάποια μερική εκλογή ; Αυτά πρέπει να συζητηθούν και να απαντηθούν όχι άμεσα αλλά σύντομα.
Το ζήτημα της διοίκησης των σχολείων είναι κρίσιμο για τις όποιες αλλαγές οραματίζεται η εκπαιδευτική κοινότητα και εξαγγέλλει η πολιτική ηγεσία του υπουργείου. Οι βαθιές αλλαγές που έχει ανάγκη το σχολείο σε όλες του τις βαθμίδες, πρέπει να έχουν την συγκατάθεση και την ενεργή συμμετοχή των εκπαιδευτικών. Δεν μπορούν να επιβληθούν απλώς από τα πάνω. Οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί πρέπει να πειστούν για την αναγκαιότητά τους και να αγωνιστούν κυρίως μέσα στην τάξη για την εφαρμογή τους. Η διοίκηση πρέπει να είναι αρωγός μιας τέτοιας προσπάθειας. Ο δημοκρατικός αέρας που θα πνεύσει στα σχολεία με την απευθείας εκλογή διευθυντών από τους συλλόγους διδασκόντων είναι ένα πρώτο σημαντικό και απαραίτητο βήμα.
22/3/2015
Αλεξάτος Μπάμπης
καθηγητής στο 1ο λύκειο Υμηττού
Εξαγγέλθηκε από το Υπουργείο ότι πιλοτικά θα δοκιμαστεί η εκλογή για ένα έτος των Διευθυντών σχολείων με ψηφοφορία από τα μέλη του Συλλόγου Διδασκόντων. Είναι ενδιαφέρουσες οι απόψεις του συνάδελφου από το 1ο Λύκειο Υμηττού, του Μπάμπη Αλεξάτου, όπως δημοσιεύθηκαν στο Alfavita της 23/3/2015 και οι οποίες ακολουθούν λίγο πιο κάτω.Πρέπει όμως να ειπωθεί και το εξής.
Το νέο σχέδιο νόμου, αν τελικά επικρατήσει, θα έχει δύο πλευρές, μια ευχάριστη και μια δυσάρεστη.
Η ευχάριστη θα προκύψει στα σχολεία εκείνα όπου υπηρετεί ένας εκπαιδευτικός ο οποίος είναι ικανός να εργαστεί τηρώντας τα κριτήρια που ανεφέρθησαν πιο πάνω, αλλά η έλλειψη μορίων του τον αποθαρρύνει να είναι υποψήφιος υπό το ισχύον μέχρι σήμερα σύστημα επιλογής. Τέτοιες συνήθεις περιπτώσεις συναντάμε π.χ. μεταξύ των Υποδιευθυντών, όπου υπάρχουν εκπαιδευτικοί οι οποίοι και εμπειρία διοίκησης απέκτησαν και τα θέματα του σχολείου γνωρίζουν και αγαπητοί στο σχολικό τους περιβάλλον είναι. Γι αυτούς λοιπόν ο νέος τρόπος επιλογής θα είναι μια χρυσή ευκαιρία και θα λειτουργήσει θετικά τόσο γι αυτούς όσο και κυρίως για τη σχολική μονάδα.
Η δυσάρεστη και απευκτέα περίπτωση κακής εφαρμογής θα προκύψει στα σχολεία εκείνα όπου ο ...
υπηρετών Διευθυντής εκτελεί ευσυνείδητα την αποστολή του, τηρεί άψογα τη νομοθεσία, τα παιδιά τον αγαπούν γιατί κάθε μέρα τα δέχεται στο γραφείο τους, ακούει τα προβλήματά τους και είναι δίπλα τους, αλλά για τον άλφα ή βήτα λόγο κάποιοι εκπαιδευτικοί δεν τον συμπαθούν. Τότε είναι πιθανόν να δημιουργηθεί μια εσωτερική κίνηση ώστε να προωθηθεί κάποιος άλλος, ίσως όχι τόσο ικανός, προκειμένου να απομακρυνθεί ο Διευθυντής που υπηρετεί. Αυτή λοιπόν είναι μια στρέβλωση που δυστυχώς μπορεί να συμβεί σε αρκετά σχολεία.
Υπάρχει και μια τρίτη περίπτωση, ευτυχώς πολύ σπάνια. Είναι η περίπτωση Διευθυντή που η συμπεριφορά του είναι ακραία αποτυχημένη και το δημιουργημένο σχολικό κλίμα είναι κάκιστο. Νομικά δεν υφίσταται η δυνατότητα απομάκρυνσης του από τη θέση του. Με το νέο τρόπο ο Σύλλογος του σχολείου θα ανακουφιστεί με την απομάκρυνσή του και η σχολική λειτουργία θα ομαλοποιηθεί. Ευτυχώς αυτές οι περιπτώσεις είναι αρκετά σπάνιες. Αλλά υφίστανται.
Ακολουθούν οι ενδιαφέρουσες απόψεις του κ. Μπάμπη Αλεξάτου που είναι αναλυτικές και εμπεριστατωμένες.
Κώστας Σταφυλάς
Διευθυντής στο 3ο Εργαστηριακό Κέντρο Αθηνών (Ηλιουπόλεως).
___________________
Είναι ώριμο και απαραίτητο η εκλογή των διευθυντών των σχολείων να γίνει από φέτος με μυστική ψηφοφορία από τον σύλλογο διδασκόντων. Πέρα από τη δημοκρατικότητα του μέτρου είναι ο μόνος τρόπος να κριθεί από τους άμεσα ενδιαφερόμενους δηλαδή τους εκπαιδευτικούς, το σώμα των ήδη υπαρχόντων διευθυντών.
Όσοι από αυτούς είναι αποτελεσματικοί ως διευθυντές και προσφέρουν θετικές υπηρεσίες στο σχολείο είναι σίγουρο ότι θα έχουν την αποδοχή των συναδέλφων και θα εκλεγούν ξανά. Νομίζω ότι δεν θα έχουν πρόβλημα και αυτοί που προσπάθησαν έστω να ισορροπήσουν ανάμεσα στις εντολές της διοίκησης και τη συναδελφικότητα.
Τι θα γίνει όμως με όλους αυτούς που αντί να λύνουν δημιουργούν περισσότερα προβλήματα στο σχολείο ; Δεν ανήκουν όλοι στην ίδια κατηγορία. Είναι όμως πάρα πολλοί. Οι βασικές κατηγορίες τους νομίζω ότι είναι:
Οι ανίκανοι ή ακατάλληλοι. Αυτοί ανεξάρτητα από τις πολιτικές τους απόψεις δεν έχουν τις ικανότητες να διοικήσουν το σχολείο. Έχουν επιλεγεί όμως γιατί έχουν τυπικά προσόντα (μεταπτυχιακά, σεμινάρια κλπ.) και όλως περιέργως πολύ καλό βαθμό στην συνέντευξη. Η ακαταλληλότητά τους αναγνωρίζεται από υφισταμένους και προϊσταμένους αλλά παραμένουν χρόνια στη θέση τους σε ένα σύστημα που κατά τα άλλα κοπτόταν μέχρι πρόσφατα για την αξιολόγηση. Πρόθυμα εφαρμόζουν κάθε εντολή της διοίκησης χωρίς αντιρρήσεις ίσως γιατί δεν αντιλαμβάνονται τη σημασία της. Μακριά από κάθε πρωτότυπη ιδέα. Κάθε δράση που δεν προτείνεται από τη διοίκηση αντιμετωπίζεται με καχυποψία τουλάχιστον.
Οι αυταρχικοί. Αυτοί θεωρούν ότι ο εκπαιδευτικός για να δουλέψει θέλει μαστίγιο και τα παιδιά συνεχείς τιμωρίες. Επιβάλλουν στο σχολείο αυστηρούς κανονισμούς λειτουργίας και ένα κλίμα φυλακής. Σε πολλές περιπτώσεις προωθούν κανόνες που δεν προβλέπονται από το νόμο όπως η υποχρεωτική παραμονή όλων στο σχολείο 8 -2, ή ο έλεγχος των εξωσχολικών δραστηριοτήτων των μαθητών. Οι συνεδριάσεις των συλλόγων διδασκόντων είναι τυπικές και σύντομες συνήθως, ενώ όλες τις αποφάσεις παίρνει ο διευθυντής. Ήταν φυσικά ένθερμοι υποστηρικτές της αξιολόγησης την οποία προώθησαν με αυταρχισμό, υποχρεωτικότητα και απειλές. Παράλληλα δημιουργούν κακό κλίμα όχι μόνο με τους εκπαιδευτικούς αλλά και με τους μαθητές και τους γονείς τους.
Οι κυκλωματίες (ή κομματικοί). Έχουν κάνει σε όλους φανερό ότι «έχουν πλάτες». Δεν κρύβουν συνήθως ότι έχουν επιλεγεί ως διευθυντές λόγω των σχέσεών τους με τα εκάστοτε κυβερνώντα κόμματα και τη διοίκηση. Κατά καιρούς αναφέρονται δημόσια σε ονόματα υπουργών ή άλλων υψηλά ιστάμενων και έχουν στενές σχέσεις με κάποιους από τα υπηρεσιακά συμβούλια (ΠΥΣΔΕ). Πολλές φορές προβαίνουν σε αυθαιρεσίες και υπερηφανεύονται για τη δυνατότητά τους να το κάνουν λόγω των «γνωριμιών» τους. Η αίσθηση στο σχολείο είναι ότι αυτόν δεν τον κουνάει κανείς.
Οι καριερίστες. Είχαν βάλει σκοπό της ζωής τους να γίνουν διευθυντές. Από τα πρώτα χρόνια της εκπαιδευτικής τους ζωής, «μαζεύουν χαρτιά». Δεν προσπαθούν να βελτιωθούν ως εκπαιδευτικοί. Δεν έχουν άλλωστε και την καλύτερη φήμη για το διδακτικό τους έργο. Όμως είναι πρώτοι σε κάθε δραστηριότητα που τους δίνει μόρια και εμφανίζουν την κατάλληλη στιγμή ένα βουνό χαρτιά. Δεν ανακατεύονται με συλλογικές διαδικασίες, δεν τους προσφέρουν τίποτα. Είναι πρόθυμοι να συμφωνήσουν με τα πάντα αρκεί να μην διακινδυνεύσει η θέση τους.
Οι τεμπέληδες. Κατηγορία που δεν μπορεί να αγνοηθεί. Αυτοί αντιλαμβάνονται τη διευθυντική θέση ως ευκαιρία για «άραγμα». Δεν ενδιαφέρονται για τη λειτουργία του σχολείου. Είναι συνήθως ελαστικοί έως αδιάφοροι για τις υποχρεώσεις των εκπαιδευτικών και τα προβλήματα των μαθητών. Λείπουν συχνά από το σχολείο, χωρίς άδεια, με διάφορες δικαιολογίες. Αργούν το πρωί ή δεν φεύγουν τελευταίοι από το σχολείο όπως πρέπει να κάνει ο διευθυντής. Αναθέτουν όλες τις εργασίες που τους αναλογούν στους υποδιευθυντές ή άλλους καθηγητές. Αποφεύγουν κάθε δραστηριότητα, πρόταση ή ιδέα που συνεπάγεται δουλειά γι’ αυτούς.
Είναι συνηθισμένο κάποιος διευθυντής της παραπάνω συνομοταξίας να ανήκει σε περισσότερες από μια από τις παραπάνω κατηγορίες. Έτσι τα πράγματα για το σχολείο τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς γίνονται ακόμα πιο δύσκολα.
Υπάρχουν βέβαια και οι άλλοι διευθυντές που διοικούν το σχολείο δημοκρατικά και δίκαια, ζητούν τη γνώμη του συλλόγου για τα σημαντικά θέματα, είναι εργατικοί και προσφέρουν έργο και λύσεις στο σχολείο. Όταν χρειάστηκε ανέλαβαν ευθύνες με κόστος, ευθυγραμμιζόμενοι με τον κλάδο και τα συνδικαλιστικά του όργανα (π.χ. αξιολόγηση). Οι εκπαιδευτικοί τους αισθάνονται ως συναδέλφους και έχουν την αποδοχή μαθητών και γονέων. Αποτελούν βεβαίως συντριπτική μειονότητα γιατί ήταν μέχρι σήμερα πολύ δύσκολο να περάσουν από την κρησάρα των κυβερνητικά ελεγχόμενων, υπηρεσιακών συμβουλίων (ΠΥΣΔΕ).
Η μέχρι τώρα εμπειρία δείχνει ότι εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, το βασικό κριτήριο επιλογής διευθυντών ήταν το κομματικό - κυβερνητικό κριτήριο. Να διοριστούν οι «δικοί μας». Τα υπόλοιπα μειονεκτήματα παρακάμπτονταν με ευκολία. Έτσι ο πιο συχνός συνδυασμός είναι κομματικός και κάτι από τα παραπάνω. Κομματικός - αυταρχικός, κομματικός – ανίκανος, κομματικός – τεμπέλης κ.ο.κ. Με τη λέξη κομματικός δεν εννοείται υποχρεωτικά το μέλος ενός κυβερνητικού κόμματος αλλά αυτός που έχει κατάλληλες προσβάσεις σε κυβερνητικούς αξιωματούχους.
Η νέα διοίκηση του υπουργείου παιδείας έχει κατά τη γνώμη μου 3 (τρεις επιλογές).
Να αφήσει τα πράγματα σχεδόν όπως είναι. Να γίνουν οι κρίσεις – τοποθετήσεις διευθυντών με τα ίδια περίπου κριτήρια και από τους ίδιους ανθρώπους άρα να οδηγηθούμε σε μια περίπου ίδια σύνθεση του διευθυντικού σώματος. Επιλογή παραλυτική και καταστροφική για τα σχολεία με την προοπτική εφαρμογής σαρωτικών αλλαγών στο εκπαιδευτικό σύστημα όπως έχει αναγγείλει ο υπουργός.
Να επιχειρήσει την αναγκαία αλλαγή με τον ίδιο τρόπο. Αλλάζοντας τη σύνθεση των υπηρεσιακών συμβουλίων να τοποθετηθούν περισσότεροι αριστεροί και δημοκρατικοί διευθυντές. Καλύτερη λύση από την προηγούμενη αλλά παρά τις καλές προθέσεις υπάρχει ο κίνδυνος να επανατοποθετηθούν πολλοί από τους προηγούμενους που διαθέτουν «πολλά μόρια», «βαριά χαρτιά» και «προϋπηρεσία» παρά την ακαταλληλότητά τους που δεν κρίνεται από κανέναν. Επίσης η πολιτική ηγεσία θα αντιμετωπίσει την κατηγορία ότι ακολουθεί τήν ίδια μεθοδολογία με τους προηγούμενους.
Η αναγκαία αλλαγή να προκύψει μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες (μυστική ψηφοφορία) από τους συλλόγους διδασκόντων. Κατ΄ αρχάς θα είναι μια ριζοσπαστικά διαφορετική μέθοδος στον τρόπο επιλογής διευθυντών που εμπιστεύεται τους εκπαιδευτικούς και την κρίση τους. Δεν θα οδηγήσει σε κανενός είδους ξεκαθάρισμα λογαριασμών γιατί οι διευθυντές που έχουν ασκήσει θετική διοίκηση και χαίρουν της εκτίμησης των συναδέλφων τους θα επανεκλεγούν με ευκολία ανεξάρτητα από τις πολιτικές τους πεποιθήσεις. Αλλά και γιατί είναι απίθανο να ελεγχθούν κομματικά ή με άλλο τρόπο, χιλιάδες εκπαιδευτικοί σε όλη τη χώρα. Αν κάπου συμβεί θα είναι περιορισμένες μεμονωμένες περιπτώσεις. Θα εκλεγούν αυτοί που κατά την κρίση κάθε συλλόγου είναι οι ικανότεροι να διοικήσουν το σχολείο.
Η γνώμη μου είναι ότι η 3η λύση είναι η προτιμότερη από όλες τις πλευρές. Θα επιλεγούν σίγουρα καταλληλότεροι, στην πλειοψηφία τους, από τους σημερινούς διευθυντές και αυτό θα γίνει με τον πιο δημοκρατικό τρόπο δηλαδή την εκλογή με την ψήφο των συναδέλφων τους. Παράλληλα οι ακραία ακατάλληλοι δεν έχουν καμμιά ελπίδα να επανεκλεγούν και η εκπαίδευση θα απαλλαγεί από αυτούς ως διευθυντές, χωρίς διοικητικά μέτρα και παρεμβάσεις άνωθεν.
Μερικές παρατηρήσεις όμως για τον τρόπο εκλογής.
Δεν μπορεί να ψηφίσουν οι μαθητές και οι γονείς. Προσωπικά πιστεύω ότι δεν πρέπει να ανακατεύονται στη διοίκηση του σχολείου αλλά να συμφωνήσουμε ότι θα ήταν ένα πολύ προχωρημένο μέτρο για τις σημερινές συνθήκες και να κάνουμε σήμερα ένα πρώτο βήμα. Την εκλογή διευθυντών από το σύλλογο καθηγητών.
Για να έχει νόημα μια τέτοια δημοκρατική τομή θα πρέπει απαραίτητα να συνοδεύεται από αλλαγή στις αρμοδιότητες του διευθυντή και του συλλόγου διδασκόντων. Θα πρέπει να περιοριστούν οι εξουσίες του διευθυντή και να ενισχυθεί ο αποφασιστικός ρόλος του συλλόγου. Αυτά πρέπει να γίνουν ταυτόχρονα, από την επόμενη σχολική χρονιά.
Αν επιλεγεί αυτός ο τρόπος εκλογής διευθυντών σχολείων τίθεται θέμα για τον τρόπο επιλογής των ανώτερων στελεχών της εκπαίδευσης. Είναι δυνατόν οι εκλεγμένοι διευθυντές να διοικούνται από διορισμένο προϊστάμενο ; Μήπως πρέπει να δούμε και ένα τρόπο εκλογής των προϊσταμένων από τους διευθυντές πλήρως ή μερικώς ; Μερικώς γιατί όσο ανεβαίνει κάποιος στη διοικητική ιεραρχία η θέση γίνεται περισσότερο πολιτική και επομένως πρέπει να έχει λόγο η πολιτική ηγεσία. Μέχρι ποιο επίπεδο θα υπάρχει κάποια μερική εκλογή ; Αυτά πρέπει να συζητηθούν και να απαντηθούν όχι άμεσα αλλά σύντομα.
Το ζήτημα της διοίκησης των σχολείων είναι κρίσιμο για τις όποιες αλλαγές οραματίζεται η εκπαιδευτική κοινότητα και εξαγγέλλει η πολιτική ηγεσία του υπουργείου. Οι βαθιές αλλαγές που έχει ανάγκη το σχολείο σε όλες του τις βαθμίδες, πρέπει να έχουν την συγκατάθεση και την ενεργή συμμετοχή των εκπαιδευτικών. Δεν μπορούν να επιβληθούν απλώς από τα πάνω. Οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί πρέπει να πειστούν για την αναγκαιότητά τους και να αγωνιστούν κυρίως μέσα στην τάξη για την εφαρμογή τους. Η διοίκηση πρέπει να είναι αρωγός μιας τέτοιας προσπάθειας. Ο δημοκρατικός αέρας που θα πνεύσει στα σχολεία με την απευθείας εκλογή διευθυντών από τους συλλόγους διδασκόντων είναι ένα πρώτο σημαντικό και απαραίτητο βήμα.
22/3/2015
Αλεξάτος Μπάμπης
καθηγητής στο 1ο λύκειο Υμηττού
